Bezoek aan Babis en Janina op Kreta

Om in contact te komen met mensen die ervaring hebben met stoomdestilleren heb ik heel wat op internet gezocht. Uiteindelijk kwam ik de website van Babis Psaroudakis en Janina Sorensen tegen met hun bedrijf Wild Herbs of Crete.

Dit stel is zeer deskundig en al heel lang bezig met het destilleren van kruiden en het maken van zeep en shampoo.

Via de mail heb ik een afspraak gemaakt om bij ze langs te komen. Ik heb dat gecombineerd samen met Catharina met een vakantie op Kreta.

Op zondag 2 mei was het zover, met een taxi vanuit Rethimno was het 1 uur rijden om bij hun huis in Kallikratis aan te komen. Babis en Janina bleken gastvrije mensen die heel bewust gekozen hebben om zich toe te leggen op het destilleren van wilde kruiden.

 

Na onze eerste kennismaking zijn we ’s middags met een bestelbusje naar de kust gereden. De afdaling naar de kust was spectaculair. In 7 km weg met 28 haarspeldbochten daalden we 1000 meter af.

In de middag na een uitgebreide lunch zijn we aan de slag gegaan met het plukken van Satureja thymbra (berg bonenkruid). Dit plukken is nogal arbeidsintensief en Janina vertelde mij later dat je bij het plukken van kruiden rekening moet houden met de tijdstip op de dag. Pluk niet in de ochtend omdat de planten vochtig kunnen zijn en pluk niet op het midden van de dag ivm de hoge temperaturen.

Ook leerde ik dat je lipbloemige planten zoals het bonenkruid maar ook lavendel niet moet samenpersen als je ze geplukt hebt. De olieproducerende delen zitten hier namelijk in een soort klieren in de bloemen zelf.

In twee en een half uur hadden we met z’n vieren 8 kratten geplukt. Omdat deze kruiden niet gedestilleerd worden, maar gedroogd moest het plukken secuur gebeuren. Als deze plant gedestilleerd zou moeten worden kan dat veel sneller geplukt worden. Er zijn daarvoor wel 80 kratten voor nodig.

Als je kruiden gaat destilleren is het handig om ze eerst goed te drogen. Janina vertelde dat van 40 vers geplukte kratten er zo’n 10 kratten met gedroogde planten over blijven. Het klimaat in Kreta is dit jaar anders dan anders. Er was een warme winter en daarna is er weinig tot geen regen gevallen. De planten reageren daar op door gemiddeld één maand eerder te gaan bloeien. Babis en Janina volgen deze ontwikkeling op de voet, om de kruiden op tijd te kunnen plukken.

“We gingen bonenkruid plukken in de buurt van Frankokastello aan de zuidkust van midden-Kreta.

In de middaguren was het behoorlijk warm op het open veld. Het terrein was niet helemaal vlak en bezaaid met keien en rotsen.

De lucht gonsde van de insecten en bijen. In de verte hoorde ik de bellen van de loslopende geiten.

We namen allemaal twee kratten en een snoeischaar mee. Janina gaf mij uitleg over het knippen van het bloeiende bonenkruid.

De ene krat is om op z’n kop op te gaan zitten, en de andere om de kruiden netjes op te stapelen.

De geknipte stelen worden allemaal in dezelfde richting gelegd zonder houtige delen of grassen, zodat ze later makkelijk gekeerd en gedroogd kunnen worden.

Het viel me op dat alle struiken anders zijn. Ook al zijn ze van dezelfde plant, toch zie je verschillende leden van een familie terug.

Een familie met meerdere generaties en gradaties. Sommige struiken hadden lange stelen met veel bloemen, sommige waren heel rommelig gegroeid.

Ik vond een struik helemaal vol met dode wespen. Eerst heb ik een liedje gezongen, maar als snel kwam ik in een meditatief ritme waarin ruimte, tijd en plaats wegvallen.
Een heerlijke manier om dicht bij de natuur te komen. En dat is pas het begin van het avontuur dat essentiële olie heet.”  – Catharina

Destilleren van wilde kruiden op Kreta

Maandag 3 mei hebben we samen met Janina de destilleerderij bezocht. Deze destilleerderij staat niet in Kallikratis maar in Moni vlak bij Chania. Op deze plek met uitzicht op de noordkust van Kreta hebben Babis en Janina een lange tijd gewoond.

Onder een groot afdak met voldoende ruimte voor het drogen van de planten staan 2 destilleer ketels op een gemetselde verhoging. Dit is nodig om de ketels van zo’n 600 Liter te kunnen verwarmen. In het begin stookte ze met hout, maar al gauw gingen ze over op gas. Met hout stoken is het nogal bewerkelijk om de ketels op de goede temperatuur te houden.

De hele destillatie-unit is voor een groot deel gemaakt van RVS(INOX) tanks uit de melkindustrie. De afmetingen zijn afgestemd op het zo efficiënt mogelijk stoomdestilleren van de kruiden. Het principe is dan ook afgeleid van de alambiek.

Zoals je in het schema kunt zien wordt er een rooster (grid) in de destillatieketel geplaatst. Op dit rooster worden de gedroogde planten gelegd en stevig aangedrukt. Op deze manier is er ruimte voor 30 Kg gedroogde planten. Door te werken met twee destillatie-units kan er 60 kg tegelijk worden gedestilleerd.

De florentijnse vaas of essencier zorgt er voor dat de olie en de waterlaag (het hydrolaat)  tijdens het destilleren continue van elkaar gescheiden worden. Het hydrolaat wordt zo apart verzameld en de etherische olie ook.

Het hydrolaat wordt gebruikt voor bijvoorbeeld het maken van zeep of shampoo. De olie wordt opgevangen in een scheitrechter voor een tweede scheiding.

Janina vertelde mij dat het na de laatste scheiding verstandig is om de etherische olie met een koffiefilter te filtreren. Op deze manier haal je de laatste restjes water uit de olie. Verder is het belangrijk om tijdens het destilleren het stoom/olie-mengsel niet te sterk te laten condenseren. De watertoevoer in de koeler moet je zodanig regelen dat er een gradatie in koeltemperatuur ontstaat. Het stoom/olie-mengsel koelt dan af van heet-warm-lauw-koud.

Het destilleren zelf en dan met name hoe lang je moet destilleren is afhankelijk van de plant. Hiermee hebben Babis en Janina veel ervaring opgedaan. Janina is daar zelfs op gepromoveerd.

Belangrijk hierbij is om in de gaten te houden dat een etherische olie uit wel 200 soorten stoffen kan bestaan. Als je te snel stopt met destilleren is de olie niet volledig, je mist dan met name de zwaardere stoffen. Eigenlijk is de olie dan nog niet compleet. Grotere destilleerderijen nemen daar wel genoegen mee, vanwege het kostenaspect. Babis en Janina zijn hier heel duidelijk in en willen olie maken die de beste kwaliteit en geneeskrachtige werking heeft.

Na al deze uitleg was het even tijd om de voorraad etherische olie te sorteren.

Babis en Janina hebben de etherische olie van 12 in het wild voorkomende planten van Kreta in hun assortiment.

Lees ook het artikel van Janina over het wildplukken van aromatische kruiden: “We hebben een brede verscheidenheid aan aromatische planten in hun natuurlijke habitat geplukt op Kreta en we produceren al meer dan twintig jaar hus etherische olie.

Wat is wildplukken, hoeverre verschilt het van gecultiveerde aromatische planten en wat is wildpluk olie? Wat is een soortenolie? Het artikel beschrijft de praktijk, filosofie en verantwoordelijkheden van het wildplukken zoals we dat hebben ervaren en verder ontwikkeld in de loop van de jaren” .