Chaamse lavendel oogsten
Net zoals in 2012 heb ik met hulp van vrijwilligers lavendel geoogst bij een lavendelkwekerij. Dit jaar lag het lavendelveld net buiten de bebouwde kom van Chaam.
De lavendelkweker kweekt in een paar jaar tijd grote lavendelplanten die bedoeld zijn voor de verkoop aan tuincentra. Gedurende de kweek moeten de planten gemaaid worden. Het maaisel wordt niet opgevangen.
Geen bezwaar dus om in overleg met de kwekerij jaarlijks langs te komen om een aantal kratten lavendel te plukken. In twee middagen heb ik met enthousiaste vrijwilligers in totaal 24 klapkratten kunnen vullen.
Tijdens de eerste pluk op donderdagmiddag trof ik de lavendel onder prima condities aan. De bloemen waren voor de helft in knop en de helft in bloei. Dat is het moment waarop de plant de meeste etherische olie bevat. Ik ben dan ook benieuwd naar de opbrengst aan olie.
Ik heb de lavendel thuis voordat ik het in de droogbakken gelegd heb gewogen. Het resultaat van 2 middagen plukken was afgerond 120 kg. Wel zo handig om te weten als ik na het destilleren de opbrengst wil gaan berekenen.
Vorig jaar was de opbrengst aan olie 0,8%, dwz 1 kg lavendel leverde 8 mL lavendelolie op. Ik verwacht dan ook dat we met deze oogst zeker 1 Liter lavendelolie moeten kunnen maken!
Een workshop Lavendel destilleren als bedankje voor de vrijwilligers
Afgelopen woensdagmiddag heb ik workshops lavendel destilleren gehouden voor de vrijwilligers die mij geholpen hadden met de oogst in Chaam.
Deze workshops waren een goede gelegenheid om te bepalen wat dit jaar de opbrengst aan olie is. Zaterdag heb ik de lavendel die 4 juli was geoogst gedestilleerd, en woensdag heb ik de lavendel van 8 juli in de ketel gestopt om te destilleren. Dit om te kijken of er ook verschil zou zijn tussen beide oogsten.
Beide destillaties heb ik 2 uur en 15 minuten laten duren om alle bestanddelen van de olie uit de plant te halen. De lavendel was vooraf gewogen en na afloop van de destillatie heb ik de exacte hoeveelheid van de etherische olie gemeten. Hieronder zie je een overzicht van de resultaten.
Er zit dus een opmerkelijk verschil in opbrengst tussen de oogst van 4 en 8 juli. Een goede verklaring hiervoor is de hoeveelheid zon die de lavendelplanten hebben gekregen. De periode voor 4 juli was beduidend minder zonnig en warm dan de periode tussen 4 en 8 juli.
Tijdens de workshop voor de vrijwilligers op 10 juli heb ik de deelnemers laten opschrijven wat voor geur ze roken op verschillende tijdstippen tijdens de destillatie: begin van de destillatie, na een uur destilleren en aan het einde van de destillatie. Als hulpmiddel, want geur is toch vaak moeilijk te omschrijven, heb ik een geurprisma (Hans Henning’s Odor Prism, 1915–1916) uitgedeeld.
Wat opviel is dat de deelnemers tijdens de verschillende stadia in de destillatie andere geuren waarnamen. Dat klopt ook want de lichtere bestanddelen komen als eerste over in de destillatie. Een aantal mensen had dan ook een duidelijk onderscheid geroken. Bij de start van de destillatie: fruitig, na één uur bloemig en aan het einde van de destillatie kruidig. Maar uiteindelijk valt er over geur, analoog aan smaak, niet te twisten!
Tijdens de workshop met de vrijwilligers op 10 juli 2013 heeft Catharina gevraagd of zij wilden omschrijven hoe de lavendeldestillatie ruikt. Hier staan hun woorden achter elkaar weergegeven: brand verrrot poffertjeskraam kruidig harsig fruitig harsachtig verbrand waterig staalachtig appelgeur hars caramel romig & vol weeïg = boehoehoe veelzijdig bitter rottig bloemkool koolachtig bloemig brandlucht spruitjes appeliger zachter frisser lichter ooooh maar dít is lekker! niks vaags alcohol kruidnagel caramelachtig
Catharina heeft de tien vrijwilligers gevraagd om kort terug te geven hoe zij het lavendel oogsten en de workshop vonden. Het lavendel knippen vonden de vrijwilligers heel leuk. Volgend jaar willen ze graag weer komen en meer kratten vullen. Het is fijn om niet onder druk te hoeven knippen. Iedereen doet z’n eigen tempo. Het is duidelijk dat iedereen twee kratten vol maakt, dan weet je waar je aan toe bent.
De hele workshop is erg leuk en interessant en met aandacht. Ruiken tijdens het destilleren is moeilijk, niet iedereen kan er woorden voor vinden. Ze zijn nieuwsgierig van Henk en Catharina te horen hoe zij de reuk beoordelen en om te horen naar hun ervaringen. Erg luxe dat de vrijwilligers naast de workshop ook nog hydrolaat en een flesje olie voor de inspanning krijgen!
Chaamse lavendel destilleren om lavendelolie te maken
Afgelopen week heb ik benut om een flinke hoeveelheid in Chaam geoogste lavendel te destilleren. Door het warme weer, 30 tot 35 graden Celsius, ging het opstarten van de destillatie (aan de kook brengen van het water) behoorlijk snel.
De koeling tijdens het destillatieproces daarentegen vergde wat meer aandacht, om te voorkomen dat het destillaat niet warm (plm 30-40 graden Celsius) maar heet zou worden.
Tijdens de destillaties bleek dat de capaciteit van de Florentijnse vaas eigenlijk te klein is. Door de destillatie even te stoppen en de vaas te legen in een scheitrechter kon ik voorkomen dat er olie met het hydrolaat zou ontsnappen. Voor de destillatie van deze hoeveelheden lavendel (20-24 kg per keer) heb ik eigenlijk een scheitrechter nodig met een inhoud van 1000 mL. Tijdens de laatste destillatie heb ik een klein filmpje gemaakt waarin de werking van de Florentijnse vaas goed te zien is. Het hydrolaat verlaat de Florentijnse vaas via een buisje en de olie die op het hydrolaat drijft blijft achter.
Per destillatie had ik een gemiddelde opbrengst van 200 mL lavendelolie. Nu ik bijna alle Chaamse lavendel van de oogst van dit jaar gedestilleerd heb kan ik wat meer zeggen over de totale opbrengst. In 5 destillaties, waarvan 2 tijdens een workshop heb ik 980 mL olie gedestilleerd.
Met nog ongeveer 12 Kg lavendel (plukgewicht) te destilleren kom ik ruim boven 1 liter olie. Van de olie die ik nu heb stuur ik een monster naar een laboratorium in Frankrijk om het te laten analyseren op samenstelling. Ik ben benieuwd in hoeverre de samenstelling afwijkt van die van de oogst van 2012.
De verzamelde lavendelolie zal ik vanaf nu één maand laten rijpen. Eind augustus is de olie, als ik de analyseresultaten binnen heb, geschikt voor de verkoop. Er is nu al belangstelling voor de nieuwe oogst!
